Abdominal aort anevrizması (AAA), aort damarının karın boşluğunda yer alan bölümünde meydana gelen genişlemedir. Genellikle belirti vermeden ilerler ve ani yırtılma (rüptür) riskiyle hayati tehlike oluşturur. Özellikle ileri yaş, erkek cinsiyet ve sigara kullanımı gibi faktörlerle ilişkilidir. Bu yazıda, abdominal aort anevrizmasının tanımı, risk faktörleri, tanı yöntemleri ve modern tedavi seçenekleri detaylı bir şekilde ele alınmıştır.
Abdominal Aort Neresi?
Aort, kalpten çıkan ve vücuda oksijenli kanı taşıyan en büyük atardamardır. Kalpten çıktıktan sonra göğüs boşluğundan geçerek karın bölgesine ulaşır. Abdominal aort, diyaframın altından başlayarak, karın boşluğunun ortasından geçerek bacaklara giden damarların ayrıldığı yere kadar uzanır.
Bu bölgede normal aort çapı yaklaşık 2–2.5 cm civarındadır. Bu çapın 3 cm ve üzeri olması durumunda “anevrizma” olarak tanımlanır.
Abdominal Aort Anevrizması Neden Oluşur?
AAA gelişiminde rol oynayan başlıca faktörler şunlardır:
- Sigara kullanımı: En önemli ve değiştirilebilir risk faktörüdür. Damar duvarının zayıflamasına neden olur.
- İleri yaş: Özellikle 65 yaş üzeri erkeklerde sıklık artar.
- Aile öyküsü: Birinci derece akrabalarda AAA öyküsü varsa risk belirgin şekilde yükselir.
- Ateroskleroz (damar sertliği): Damar duvarında kalsiyum ve kolesterol birikimi sonucu elastikiyet kaybı oluşur.
- Erkek cinsiyet: Kadınlara oranla 4–6 kat daha fazla görülür.
- Hipertansiyon: Damar duvarına sürekli yüksek basınç uygulanması genişlemeyi tetikler.
Belirtiler Nelerdir?
AAA genellikle sessiz ilerler. Çoğu zaman belirti vermez ve başka bir sağlık sorunu nedeniyle yapılan görüntüleme sırasında tesadüfen saptanır. Ancak bazı durumlarda şu belirtiler görülebilir:
- Karın veya bel bölgesinde künt ağrı
- Karında nabız gibi atan kitle hissi (zayıf bireylerde)
- Sırta veya bacağa vuran ağrı
- Anevrizmanın yırtılması durumunda: Ani, şiddetli karın ve sırt ağrısı, bayılma, tansiyon düşüklüğü
Bu son durum, acil cerrahi müdahale gerektiren bir hayatı tehdit eden acildir.
Abdominal Aort Anevrizması Nasıl Teşhis Edilir?
AAA teşhisi için en sık kullanılan yöntemler şunlardır:
• Abdominal Ultrasonografi
Özellikle tarama amacıyla kullanılır. Basit, hızlı ve radyasyon içermeyen bir yöntemdir.
• BT Anjiyografi (Bilgisayarlı Tomografi)
Anevrizmanın çapını, uzunluğunu ve çevre organlarla ilişkisini detaylı gösterir. Cerrahi planlamada tercih edilir.
• MR Anjiyografi
Radyasyon içermeyen bir alternatiftir. Özellikle böbrek fonksiyonları bozulmuş hastalarda tercih edilebilir.
Kimler Tarama Yaptırmalı?
Bazı ülkelerde, 65 yaş üstü erkeklere bir defaya mahsus abdominal aort anevrizması taraması önerilmektedir. Türkiye’de henüz ulusal bir tarama programı bulunmamaktadır. Ancak şu gruplar risk altında kabul edilir:
- 65 yaş üstü, aktif veya eski sigara içicisi erkekler
- Ailede AAA öyküsü bulunanlar
- Damar hastalığı tanısı almış bireyler
Tedavi Seçenekleri Nelerdir?
Tedavi yaklaşımı, anevrizmanın çapına ve büyüme hızına göre belirlenir:
1. İzlem ve Takip
- Aort çapı 4.0–5.4 cm arasında olan ve büyüme hızı düşükse hastalar 6–12 ayda bir takip edilir.
- Tansiyon kontrolü, sigara bırakma ve yaşam tarzı düzenlemeleri önerilir.
2. Cerrahi Müdahale
Çap 5.5 cm ve üzerindeyse veya hızlı büyüme (yılda >0.5 cm) saptanmışsa cerrahi önerilir.
a. Açık Cerrahi
- Karın bölgesi açılarak anevrizmatik segment çıkarılır.
- Yerine suni damar (greft) dikilir.
- Ameliyat sonrası iyileşme süresi daha uzundur (1–2 hafta hastanede kalış, 4–6 hafta toparlanma).
b. Endovasküler Aort Tamiri (EVAR)
- Kasık bölgesinden girilerek damar içine stent-greft yerleştirilir.
- Anevrizma içten kapatılarak yırtılma riski ortadan kaldırılır.
EVAR avantajları:
- Daha kısa hastanede kalış süresi (1–2 gün)
- Daha az kanama ve enfeksiyon riski
- Daha hızlı iyileşme süreci (3–4 gün)
Ancak bu yöntem her hasta için uygun olmayabilir. Damarın şekli, uzunluğu ve bacak damarları gibi anatomik faktörler detaylı şekilde değerlendirilmelidir.
Abdominal aort anevrizması, çoğu zaman belirti vermeden ilerleyen, ancak yırtıldığında ölümcül olabilen ciddi bir damar hastalığıdır. Risk grubundaki bireylerde düzenli tarama, erken teşhis ve uygun tedaviyle hayat kurtarıcı olabilir. Endovasküler tedaviler sayesinde günümüzde daha az riskli, daha konforlu çözümler sunmak mümkündür.
